COMPONIST (1953-2007)

OVER

STUDIO

CONTACT

STICHTING GRASLAND

De Muzieksalon @ Grasland
door Peter Bruyn

Toen het allemaal uitgetypt was en onder elkaar gelezen kon worden zag het er behoorlijk indrukwekkend uit: Zes jaar Muzieksalon- en Grasshopper-concerten. Negenendertig in totaal, tussen voorjaar 2001 en voorjaar 2007. Een lijst namen die stuk voor stuk een eigen muzikale wereld vertegenwoordigen. Bijna veertig muzikale verhalen en zeker niet de minst beduidende.

Het begon met de studio, het epicentrum, waar Hans Asselbergs vanaf 2000 de top van de Nederlandse gecomponeerde muziek ontving en vastlegde. Musici die het werk dat ze voor cd opnamen ook wel aan het Haarlemse publiek wilden laten horen – alleen bleek daar in Haarlem eigenlijk geen podium voor te bestaan. Iets dergelijks ervoer ik zelf, als muziekjournalist, met betrekking tot improjazz, elektronica en avantgarde-pop in de Spaarnestad. Allerlei broedplaatsen die in steden als Utrecht en Amsterdam gevoed werden door de aanwezigheid van een kunstacademie of conservatorium bleken in Haarlem onvindbaar.

Dat was de belangrijkste drijfveer achter het ontstaan van de Muzieksalon. Haarlem had weliswaar podia voor klassieke muziek, jazz en pop, maar geen plekken waar musici terecht konden die voor een klein en toegewijd publiek aan de grenzen van genres knaagden.

Hans en ik bezochten samen een paar concerten in Amsterdam – kraakpanden, een alternatief internetcafé – waar musici vanuit niets iets maakten. Hans fronste soms de wenkbrauwen, zo primitief ging het er her en der aan toe. Amper deugdelijke geluidsapparatuur. Dat moest in Grasland toch beter kunnen. Dat kon in Grasland ook beter, zou al snel blijken. Hans’ studio was zowel technisch als qua sfeer de perfecte ambiance voor wat we in gedachten hadden.

Op zondagmiddag 28 januari 2001 vond de eerste Muzieksalon plaats met een concert van pianist Kees Wieringa - een bekende van zowel Hans als mijzelf – die de schitterende Steinway concertvleugel van Grasland bespeelde. Kees’ eigenzinnige repertoirekeuze, met werk van ondermeer Ten Holt en Ter Veldhuis, maar ook van de excentrieke Braziliaan Luiz Henrique Yudo wiens ‘partituur’ bestond uit een film met druk autoverkeer op een tienbaans-snelweg in Sao Paolo, was karakteristiek voor wat de Muzieksalons in de daaropvolgende jaren zouden bieden.
De tweede Salon, een maand later, was totaal anders qua muziek en sfeer: Een theatraal concertprogramma van de Nederlandse thereminspeler Wilco Botermans onder de titel ‘Cause without a Rebel’. Maar net zo kenmerkend voor wat er in Grasland mogelijk was en de eerste samenwerking met het )toon)-festival, die heel vruchtbaar zou blijken. 

Al snel kwamen we er achter dat zowel Hans als ik veel musici kenden die we aan het Haarlemse publiek wilden presenteren, maar geen avondvullend programma of zelfs een ‘set’ van drie kwartier. Ook voor de kunstenaars leek het in sommige gevallen interessanter om beknopt een nieuw concept uit te testen, of een nieuwe compositie uit te proberen op een klein publiek. Zo ontstond het Grasshopper Festival. ‘een microfestival van maxikwaliteit’ was de ondertitel.
Vier musici of ensembles uit alle muzikale ‘bloedgroepen’ die we tijdens de salons wilden presenteren speelden een mini-concert van zo’n twintig minuten en het festival werd afgesloten door een ‘hoofdact’ die drie kwartier tot een uur kreeg. Zo kon het publiek op een mooie april-zondagmiddag 2001 achtereenvolgens kennis maken met de elektro-ambiënt van de Haarlemse Psychon Troopers, de luit van Josef van Wissem, de gitaar- en elektronoise van de Amerikanen Dan Armstrong en Jeff Carey, de onbevangen harmonium-popliedjes van de Brit Dan Geesin en tenslotte als afsluiter een volledig concert van celliste Frances-Marie Uitti. Afsluiters van latere edities van Grasshopper waren ondermeer cellist Ernst Reijseger, saxofonist Tobias Delius kort nadat hij de Boy Edgar Prijs had gewonnen en de Ethiopische zangeres Tsehaytu Beraki.

Terugblikkend op negenendertig Muzieksalons en Festivals valt op dat het is gelukt om de balans tussen de verschillende genres vast te houden. Een dozijn concerten kunnen het etiket ‘hedendaags gecomponeerd’ krijgen. Een tiental behoorde duidelijk tot de jazz of de improjazz. En een even groot aantal verkende de grenzen van de elektronische muziek en de pop of rock, terwijl er zeven keer sprake was van een festivalprogrammering waarin verschillende genres aan bod kwamen.

Tijdens de laatste Muzieksalon-seizoenen werd het programma-duo met Martijn Lucas Smit van kunstenaarsinitiatief Nieuwe Vide uitgebreid tot een drietal. Met zijn komst ging ook beeld nadrukkelijker deel uitmaken van de salons en kwam er tussen de concerten door ruimte voor werk van videokunstenaars, of improviseerden musici en beeldkunstenaars samen.

De bezoekersaantallen schommelden in zes jaar Muzieksalon tussen vijf en honderdenvijf, hoewel er in de regel zo’n vijfentwintig tot veertig bezoekers op de programma’s afkwamen. Geen aantallen waarmee je een podium commercieel kunt laten draaien, maar dat is ook nooit de bedoeling geweest. Uitgangspunt was vanaf de eerste tot de allerlaatste Salon om Haarlem op cultureel gebied iets te bieden wat anders niet geboden zou worden en wat naar zuiver kwalitatieve maatstaven de moeite waard was om gehoord en gezien te worden.

Hoogtepunten zijn er genoeg, al zullen die per bezoeker ongetwijfeld verschillen. Een aantal programma’s waren echter te spraakmakend om hier onvermeld te laten. Omdat het unieke, éénmalige Nederlandse concerten betrof, of simpelweg gebeurtenissen waar door alle aanwezigen nog lang over werd nagepraat. Want ook de ‘nazit’ maakte steevast deel uit van de Muzieksalons: eerst één tot anderhalf uur muziek; daarna de borrel en de discussie tot in de kleine uurtjes – in de meeste gevallen met de muzikanten en kunstenaars erbij.
Zo gaf Haarlems Dagblad-recensent zijn stuk over het optreden van stemkunstenaar Jaap Blonk en elektronicamusicus Cor Fühler eind 2001 de kop mee: ‘Hoe verklank je een kiezelschaap?’
Laptopmuzikant Christian Fennesz, die in het kader van )toon) 2002 naar Grasland kwam, had zo ongeveer het meest spraakmakende elektronische album van 2001 gemaakt en was op dat moment niets minder dan een ‘popster’. Rijen voor de deur en een nokvolle zaal. Zo’n honderd mensen zaten er met hun neus bovenop, konden ieder druppeltje transpiratie op het voorhoofd van de muzikant zien parelen en het concert was prachtig.
Burton Greene, een pionier uit de Amerikaanse improjazzscene van de jaren zestig, kwam november 2002 voor een soloconcert naar Haarlem. Hoewel er van te voren geen concrete afspraken over waren gemaakt, nam Hans het optreden op. Greene was zo enthousiast over het resultaat, dat hij ermee bij een aantal Amerikaanse platenlabels langs ging. En zo verscheen anderhalf jaar later bij het Orchard-label het album ‘Burton Greene Live at Grasland’ (zie ook: www.allmusic.com )
Uiteraard kwam Greene het album voorjaar 2004 tijdens een extra, ingelaste Muzieksalon presenteren.
Een van de meest curieuze Muzieksalon-concerten moet dat van het impro-trio TOOT met synthesizerspeler Thomas Lehn, stemkunstenaar Phil Minton en trompettist Axel Dörner in januari 2003 zijn geweest. Het was zondermeer het optreden met de meeste en langste stiltes, waarbij het aanwezige publiek vaak niet eens adem durfde te halen in angst dat dat als een soort verstorende orkaan zou klinken. Buurtgenoot en Radio3-presentator Wim Rigter schreef later nog een hilarische column over het optreden van TOOT in het muziekblad Aloha, dat goed aangaf hoe ver de Muzieksalonprogrammering van de Arbeidsvitaminen-wereld verwijderd was.

Een maand na TOOT stond contrabassiste Cristin Wildbolz in de Muzieksalon met weer iets totaal anders: Een door Adelheid Roossen geregisseerde voorstelling waarbij muziek, theater en beeldende kunst een symbiotisch geheel vormden. Weer een stuk soberder, maar groots in artistieke zin was het concert van sopraan Jannie Pranger en violiste Heleen Hulst, die voorjaar 2004 ‘Kafka Fragmente’ van György Kurtág vertolkten. En dat stond weer in scherp contrast met het al even overrompelende optreden van saxofonist Toias Delius en pianist Michiel Scheen tijdens Grasshopper diezelfde lente.

Het geeft de contrasten aan die de Muzieksalon-programmering mogelijk maakte. En er bleek een vaste kern van tien tot vijftien trouwe bezoekers die zich iedere Salon weer wilde laten verrassen, hoe excentriek het programma op het eerste gezicht ook oogde. Soms werd er ook iets nadrukkelijker naar een specifieke doelgroep gelonkt. Zoals met de ‘Night of Noise’, eind 2004, toen er behalve twee typische ‘Muzieksalon-ensebles’ – Kapotte Muziek en Oorbeek – ook het twaalfkoppige Chord und Discord Orchestra uitgenodigd was, een Haarlemse postrockgroep waarin nogal wat mensen uit de periferie van het Patronaat spelen, met als gevolg een volle zaal en veel nieuwe gezichten. Een deel van dat publiek zagen we een jaar later ook weer terug bij de concerten van Githead – een soort zijproject van de legendarische experimentele Britse rockband Wire en in december 2006 bij de zeer actuele en uiterst theatrale New Yorkse No-Neck Blues Band, dat in Grasand een van haar allerbeste Nederlandse concerten af.

Weer totaal anders, en aanzienlijk serener van  karakter, maar een onbetwist hoogtepunt was het concert van 4Walls – een ‘liederen-ensemble’ rond stemkunstenaar Phil Minton en pianist Veryan Weston – dat januari 2005 op werkelijk onnavolgbare wijze repertoire van Brel, Schumann, Amerikaanse folksongs en getoonzette gedichten van Mao Tse Tung wist te combineren.
Soms trad Hans Asselbergs ook zelf op als percussionist, zoals tijdens de speciale ‘Heimwee-Salon’ in het najaar van 2004 of werd er een film vertoond die hij gemaakt had.
Voorjaar 2009, twee jaar na de dood van Hans, leeft de muzieksalon nog altijd, zowel onder bezoekers als bij de musici. De kwaliteit van Grasland als speelplek voor avontuurlijke musici was een nieuwtje dat zich tijdens de zes hele en gedeeltelijke Muzieksalon-seizoenen snel door de internationale kunstwereld verspreidde. Nog altijd komen er van musici uit Amerika, Australië of Japan met het verzoek op een Muzieksalon te mogen spelen. Met Grasland en de Muzieksalon verdween er een uniek podium uit Haarlem, waar tot op de dag van vandaag nog geen alternatief voor is gevonden.
Het laatste Muzieksalonconcert werd op donderdag 15 februari 2007 gegeven door pianist Dante Boon. Een van de stukken die hij speelde was van de Amerikaanse componist Peter Garland: ‘The Days run away’. Profetischer dan iemand in het publiek die avond kon vermoeden.

Peter Bruyn
Februari 2009

Overzicht muzieksalons en Grasshopper festivals 2001-2007

Do 15 februari 2007
Dante Boon (piano) speelt werk van Garland, Xenakis en Feldman

Do 25 januari 2007
Paolo Angeli (geprepareerde Sardijnse gitaar

Do 14 december 2006www.google.nl
No-Neck Blues Band (New weird America comes to Haarlem)

Do 23 november 2006
Gert-Jan Prins (elektronica) en films van Nils Mühlenbruch, Manon Bovenkerk, Dan Geesin en Hans Asselbergs

Do 19 oktober 2006
Clare Cooper (guzheng) en Xavier Charles (klarinet)

Do 28 september 2006
Cristin Wildbolz (contrabas) met videoprojecties van Christina Della Guistina

Za 9 september 2006
Stad als Podiumprogramma in Grasland met Ab Baars Kwartet (Ab Baars, saxofoon en klarinet; Martin van Duynhoven, slagwerk; Joost Buis, trombone; Meinrad Kneer, bas); Videotroopers i.s.m. Thomas Lehn (analoge synthesizer) en Cor Fuhler (elektronica); Laura Carmichael (basklarinet) speelt werk van Isang Yun, Ron Smith en Claudio Ambrosini

Do 18 mei 2006
‘Loos plays the Mahgreb’ met Peter van Bergen (saxofone en klarinet), Camel Zekri (gitaar), Gerard Bouwhuis (piano), Mohamed Beldjoudi (darbouka en bendir), Patricio Wang (basgitaar) en Johan Faber (slagwerk)

Do 20 oktober 2005
Queen Mab Trio (Marilyn Lerner, piano; Lori Freedman, klarinet; Ig Henneman, altviool)

Do 22 september 2005
Githead (Colin Newman, zang & gitaar; Malka Spigel, bas; Robin Rimbaud, gitaar; Max Franken, drums)

Zo 10 april 2005
Danny Keutzfeld (elektronische ambiënt) (i.s.m. )toon) )

Zo 13 maart 2005
Grasshopper Festival 2005
Met Tsehaytu Beraki (zang); Katherina Ex (slagwerk), Terrie Ex (gitaar) en Hilary Jeffery (trombone); Ross Curry (gitaar en zang); Incite/ (electronica & video); De Reizende Verkoper

Do 27 januari 2005
4 Walls (Phil Minton, stem; Veryan Weston, piano; Luc Ex, bas; Michael Vatcher, slagwerk)

Do 25 november 2004
‘Heimwee @ Grasland’ met Solex (zang en samples), Mola Sylla (zang en duimpiano), The Watchman (zang en gitaar), Hans Asselbergs (percussie)

Do 14 oktober 2004
‘Night of Noise’ met Kapotte Muziek, Oorbeek en Chord und Dischord Orchestra.

Zo 12 september 2004
Osiris Trio (Peter Brunt, viool; Larissa Groeneveld, cello; Ellen Corver, piano) en Charlotte Riedijk (sopraan) brengen werk van Klas Torstensson en Maurice Horsthuis

Do 22 april 2004
Burton Greene (piano) presenteert zijn solo-cd ‘Live @ Grasland’

Do 15 april 2004
Een avond Ton Bruynèl, met medewerking van Annelie de man (klavecimbel), Marieke Koster (sopraan) en Ann LaBerge (fluit) (i.s.m. )toon) )

Zo 15 maart 2004
Grasshopper Festival 2004
Met Tobias Delius (tenorsax) en Michiel Scheen (piano); Arnold Marinissen (slagwerk) speelt werk van Alvarez en Cage; Marko Ciciliani (no-input mixer); Dante Boon (piano) speelt werk van Johnson, Cage en Hirs; Aart-Jan Schakenbos (gitaar en elektronica)

Zo 8 februari 2004
Jannie Pranger (sopraan) en Heleen Hulst (viool) met de productie ‘Kafka-Fragmente’ van György Kurtág.

Do 15 januari 2004
Ayelet Harpaz zingt Boquiren, Dramm en Kyriakides en Maarten Veldhuis zingt Larry Cook.

Do 27 november 2003
Henneman, Henneman & De Swaan met Ig Henneman (compositie & altviool), Jeroen Henneman (beeld), Carrie De Swaan (camera & filmmontage), Oene van Geel (viool), Alex Waterman (cello) en Wilbert de Joode (contrabas)

Do 30 oktober 2003
Pulseprogramming

Do 2 oktober 2003
Palinckx met Jacques Palinckx (gitaar), Bert Palinckx (contrabas), Han Buhrs (stem), Alan Purves (drums) en Donotask (draaitafels)

Do 24 april 2003
Jacob ter Velhuis m.m.v. Jaap Drupsteen (video) en Kees Wieringa (piano) (i.s.m. )toon) )

Zo 2 maart 2003
Grashopper Festival 2003
Met Ernst Reijseger (cello); Terrie Ex (gitaar) en Rozemarie Heggen (contrabas); ‘Mots d’Heures: Gousses; Rames’ met Pierre Bastien (mecano); Lukas Simonis (gitaar); Nina Hitz (cello, bas) en Han Buhrs (stem); Bart van Dongen (stem en klavieren); Hydrus (laptop)

Do 13 februari 2003
Cristin Wildbolz (contrabas) met de productie K9 + One

Do 23 januari 2003
TOOT met Thomas Lehn (analoge synthesizer), Phil Minton (stem) en Axel Dörner (trompet)

Do 28 november 2002
Burton Greene (piano)

Do 29 oktober 2002
GCTTCATT (Martin Ng, draaitafels & Matthias Gmachl, elektronica en video)

Zo 14 april 2002
Grasshopper Festival 2002
Met Electra; Bohman Brothers; Moaning Balsa (Ann Laberge, fluit & Lukas Simonis; gitaar); Jaap Boots & De Natte Honden; Smalts Extended (speelt Terrie Riley’s ‘In C’)

Wo 6 maart 2002
Fennesz (laptop) (i.s.m. )toon) )

Zo 17 februari 2002
Dick Luijmes (harmonium) speelt werk van Wim de Ruiter, Rombout Willems, Guus Janssen, hans Koolmes, Michiel Braam en Edward Sielicki

Zo 9 december 2001
Tomoko Mukaiyama (piano) speelt werk van Vivier, Knaifel, Zagny, Monk en ten Holt.

Do 22 november 2001
Cor Fuhler (keyolin & draaitafel) en Jaap Blonk (stem & elektronica)

Di 16 oktober 2001
Chris Cutler (slagwerk)

Zo 22 april 2001
Grasshopper Festival 2001
Met Frances-Marie Uitti (cello); Dan Geesin (songs & video); Dan Armstrong & Jeff Carey (gitaar, samples & feedback); Josef van Wissem (‘retrogade’ Renaissance luit); Psychon Troopers (elektro ambiënt)

Do 1 maart 2001
Wilco Botermans (theremin & elektronica) met de productie Cause without a Rebel (i.s.m. )toon) )

Zo 28 januari 2001
Kees Wieringa (piano) speelt werk van Gerard Beljon, Simeon ten Holt, Jacob ter Veldhuis en Luiz Henrique Yudo.

Festivals in Studio Grasland

Grasshopper ’05

1. • Tsehaytu Beraki (de koningin van het eritrese lied)
   

2. • Hilary Jeffery
   

3. • Ross Curry
   

4. • Incite
   

5. • De reizende verkoper
   

6. • 4Walls (Phil Munton et al)
   

7. • Festival)Toon)6
   

8. • Githead met Colin Newman, Malka Spigel, Robin Rimbaud en Max Franken
   

9. • Bewegend beeld, tentoonstelling van kunst en animatie en concert door Nieuwe Vide
   

10. • The Queen Mab Trio, Lori Freedman, Ig Henneman en Marilyn Lerner
    

11. • Serie de mooiste muziek voor strijkkwartetten (i.s.m. de Philharmonie)
    

12. • Zephyr Kwartet
    

13. • Doelenkwartet
    

14. • Mondriaan Kwartet
    • Zapp
    
    

Grasshopper ’04

1. • Tobias Delius & Michiel Scheen
   

2. • Arnold Marinissen
   

3. • Marko Ciciliani
   

4. • Dante Oei
   

5. • Aart-Jan Schakenbos
   • Osiris Trio met Charlotte Riedijk
   • Kapotte Muziek
   • Oorbeek
   • Chord und Discord Orchestra
   • Festival )Toon)5 met Ton Bruynel programma
   • Non sono un Ucello
   • Encre
   • Stripdagen met Stop motion/Start Sound van Nils Mühlenbruch
   • Pranger en Hulst met Kafka-fragmenten van Gyorgy Kurtag,Ayelet Harpaz,
   • Maarten Veldhuis
   • Festival Heimwee@Grasland
   • Solex
   • Mola Syllla
   • The Watchman
   • Hans Asselbergs
   • Concertgebouw op lokatie met de film
   • Whose is this song
   • Skye Carman
   • Marianne Izman
   

6. 
   

Grasshopper ‘03

1. 
   

2. • Ernst Reijseger
   • Mots d’Heures (Pierre Bastien, Han Buhrs, Lukan Simonis en Nina Hitz)
   • Festival )Toon)4 met Jacob ten Veldhuis
   • Cristin Wildbolz (Suisse)
   • TOOT (Thomas Lehn, Phil Minton en Alex Dörner) (foto links)
   • Kees Wieringa met de Feldman sessie samen met schilder Eric de Nie
   • Pulse Programming (USA) – labtop en video
   • Palinckx
   • Henneman, Henneman en de Swaan, Ig Henneman 4 plus dvd de Swaan/Jeroen Henneman
   

Grasshopper ’02

1. • Electra,
   • The Bohman Brothers (UK),
   • Moning Balsa (USA/NL) Ann LaBerge en Lukas Simonis,
   • Smalts Extended.
   • Tomoko Mukaiyama – piano
   • Chris Cutler - slagwerk & electronica
   • JaapBlonk & Cor Fuhler - stem & electronica
   • Dirk Luimen - hedendaagse muziek voor harmonium
   • Burton Greene
   • Festival )toon)3 met Fennesz – laptop
   

2. 
   

Grasshopper ’01

1. • Frances Marie Uitti, concert voor cello en electronica (foto links)
   • Dan Geesin
   • Dan Amstrong en Jeff Carey
   • Jozef van Wissem
   • Psychon Troopers
   • Festival )Toon)2 Wilco Botermans - theremin: ‘Rebel without a cause’
   • Kees Wieringa - piano: ‘Oorstrelende Nederlandse muziek’
   • The Group: earth wind & fire
   • La Grimas Negras: cubaanse son
   • Melvin: live animaties, drums, samplers.

Zapp live

Tsehaytu Beraki

Francis Marie Uitti

Fennesz